Tại sao người VN phản ứng trái ngược trước vắc-xin TQ và phương Tây? – Hoàng Thị Hà (Fulcrum)
Nguá»n: Hoà ng Thá» Hà , âA Tale of Two Vaccines in Vietnamâ, Fulcrum, 12/07/2021.
Biên dá»ch: Trần Hùng

Hai sá»± kiá»n tương tá»± nhau nhưng phản ứng cá»§a ngưá»i dân lại hoà n toà n khác nhau. Ngà y 7/7, Viá»t Nam tiến hà nh tiếp nháºn 97.000 liá»u vắc-xin Pfizer ÄÆ°á»£c chuyá»n vá» nưá»c. Thứ trưá»ng Y tế Viá»t Nam và Äại biá»n lâm thá»i Äại sứ quán Hoa Kỳ Äã chá»§ trì buá»i lá» chuyá»n giao. Sá» lượng khiêm tá»n nà y là lô Äầu tiên trong sá» 31 triá»u liá»u vắc-xin mà chÃnh phá»§ Viá»t Nam Äặt hà ng từ Pfizer-BioNTech, má»t công ty liên kết giữa Mỹ và Äức. Chá» hai tuần trưá»c Äó, má»t buá»i lá» tương tá»± Äã ÄÆ°á»£c tá» chức Äá» tiếp nháºn 500.000 liá»u vắc-xin Sinopharm do Trung Quá»c tà i trợ. Bá» trưá»ng Y tế Viá»t Nam và Äại sứ Trung Quá»c tại Viá»t Nam cÅ©ng tham dá»± buá»i lá» .
Nhìn chung, có sá»± cân bằng trong cấp Äá» lá» tân và ý nghÄ©a chÃnh trá» mà chÃnh phá»§ Viá»t Nam dà nh cho cả hai sá»± kiá»n. Tuy nhiên, phản ứng cá»§a công chúng trên cả phương tiá»n truyá»n thông chÃnh thá»ng và mạng xã há»i cho thấy thái Äá» Äa phần tiêu cá»±c Äá»i vá»i vắc-xin Trung Quá»c, trái ngược vá»i sá»± Äón nháºn nhiá»t tình cá»§a há» Äá»i vá»i vắc-xin phương Tây.
Äiá»u nà y cÅ©ng phản ánh tinh thần chung á» Viá»t Nam. Nhìn chung, ngưá»i dân Viá»t Nam, Äặc biá»t là những ngưá»i trẻ tuá»i, có thái ÄỠưu ái hÆ¡n Äá»i vá»i Hoa Kỳ và o thá»i Äiá»m quan há» song phương Äang trên Äà phát triá»n. Ngược lại, thái Äá» phá» biến Äá»i vá»i nưá»c láng giá»ng phÃa Bắc cá»§a Viá»t Nam Ãt mặn mà hÆ¡n, má»t phần là do tranh chấp Biá»n Äông Äang sôi sục.
Các ý kiến trong mục bình luáºn ââcá»§a Äá»c giả trên các trang báo ná»i tiếng nhất cá»§a Viá»t Nam â trang tuoitre.vn và vnexpress.net â có thá» cho thấy Äiá»u nà y. Trong hai bà i báo cá»§a vnexpress.net và tuoitre.vn có tiêu Äá» tương tá»± âViá»t Nam phê duyá»t vắc xin Covid-19 cá»§a Sinopharmâ và o ngà y 4/6, rất Ãt ý kiến ââbà y tá» sá»± á»§ng há» Äá»i vá»i vắc-xin Sinopharm. Äa sá» nói rằng há» thà chá» Äợi và trả thêm tiá»n Äá» có ÄÆ°á»£c những lá»±a chá»n hà ng Äầu â như vắc xin Pfizer và Moderna do Mỹ sản xuất. Ngoà i ra cÅ©ng có nhiá»u ngươi chấp nháºn vắc-xin Astra Zeneca, Sputnik cá»§a Nga và các vắc-xin do Viá»t Nam tá»± sản xuất trong tương lai. Chất lượng vắc-xin xét vá» mặt hiá»u quả và an toà n ÄÆ°á»£c dẫn là lý do chÃnh lý giải cho quan Äiá»m nà y. Nhiá»u Äá»c giả Äã bác bá» hoà n toà n vắc-xin Sinopharm, do thái Äá» bà i Trung Quá»c cá» hữu hoặc sá»± mất lòng tin quá lá»n và o các sản phẩm sản xuất tại Trung Quá»c. Chá» má»t sá» Ãt ÄÆ°a ra những lý do dá»±a trên thông tin và có cân nhắc, chẳng hạn như viá»c vắc-xin Trung Quá»c thiếu các dữ liá»u thá» nghiá»m lâm sà ng, hiá»u quả thấp hÆ¡n so vá»i vắc-xin Pfizer và Moderna, hay sá»± gia tÄng ca nhiá» m Covid-19 á» các quá»c gia Äã tiêm vắc xin Trung Quá»c như Bahrain, Seychelles, Uruguay và Chile.
Dù bà y tá» sá»± ngần ngại Äá»i vá»i vắc-xin Trung Quá»c, nhiá»u ngưá»i Viá»t Nam á»§ng há» tuyên bá» cá»§a chÃnh phá»§ là chá» tiêm vắc-xin Sinopharm cho những nhóm liên quan Äến Trung Quá»c, cụ thá» là ngưá»i Viá»t Nam sá»ng á» khu vá»±c biên giá»i vá»i Trung Quá»c hoặc tham gia các hoạt Äá»ng thương mại và dá»ch vụ vá»i Trung Quá»c, hay các công dân Trung Quá»c Äang cư trú tại Viá»t Nam. Theo Äại sứ quán Trung Quá»c tại Hà Ná»i, kế hoạch nà y là má»t phần cá»§a thá»a thuáºn song phương dẫn tá»i viá»c Trung Quá»c tặng lô vắc-xin Sinopharm nà y cho Viá»t Nam.
Tuy nhiên, trong má»t diá» n biến khá kỳ lạ, Äại sứ quán Trung Quá»c tại Hà Ná»i và o ngà y 24 tháng 6 Äã bà y tá» lo ngại rằng chÃnh phá»§ Viá»t Nam Äã âthất hứa trong viá»c ưu tiên cho công dân Trung Quá»câ bằng cách lên kế hoạch phân phá»i vắc-xin Sinopharm cho 9 tá»nh phÃa bắc bỠảnh hưá»ng nặng bá»i Äợt bùng dá»ch Covid-19 gần Äây. Äại sứ quán Trung Quá»c nói thêm rằng công dân Trung Quá»c nên ÄÆ°á»£c tiêm trưá»c các nhóm khác, phù hợp vá»i chiến dá»ch âMầm xuânâ (Spring Sprout) cá»§a Trung Quá»c nhằm tiêm chá»§ng cho công dân Trung Quá»c Äang sinh sá»ng á» nưá»c ngoà i. Ưá»c tÃnh có hÆ¡n 500.000 công dân Trung Quá»c Äang sinh sá»ng tại Viá»t Nam. Và o ngà y 25 tháng 6, Äại sứ quán Trung Quá»c thông báo rằng Viá»t Nam Äá»ng ý rút lại kế hoạch phân phá»i trưá»c Äó sau phà n nà n cá»§a Trung Quá»c. Các diá» n biến nà y không ÄÆ°á»£c công bá» rá»ng rãi trên các phương tiá»n truyá»n thông trong nưá»c cá»§a Viá»t Nam mà chá» ÄÆ°á»£c ÄÆ°a tin trên các chương trình Viá»t ngữ cá»§a các kênh truyá»n thông nưá»c ngoà i như BBC, RFA, VOA cÅ©ng như tá» Thá»i báo Hoà n Cầu.
Viá»c Äại sứ quán Trung Quá»c công khai bà y tá» sá»± bất bình khi lẽ ra viá»c nà y có thá» ÄÆ°á»£c thá»±c hiá»n kÃn Äáo thông qua ÄÆ°á»ng ngoại giao cà ng là m xấu Äi nháºn thức vá»n Äã tiêu cá»±c cá»§a công chúng Viá»t Nam vá» Trung Quá»c và chương trình ngoại giao vắc-xin cá»§a nưá»c nà y. Há» không coi viá»c Trung Quá»c tặng vắc-xin Sinopharm là má»t hà nh Äá»ng hà o phóng mà là má»t Äá»ng thái có tÃnh toán phục vụ chương trình nghá» sá»± chÃnh trá» cá»§a Bắc Kinh Äá»i vá»i công dân Trung Quá»c á» nưá»c ngoà i, trong khi lợi dụng các hoạt Äá»ng háºu cần phục vụ tiêm chá»§ng cá»§a Viá»t Nam. Nó cÅ©ng thá» hiá»n mà n trình diá» n quyá»n lá»±c má»m vụng vá» cá»§a Trung Quá»c á» nưá»c ngoà i bất chấp chá» thá» gần Äây cá»§a nhà lãnh Äạo Táºp Cáºn Bình là cần thá» hiá»n má»t hình ảnh âTrung Quá»c Äáng tin cáºy, Äáng yêu và Äáng kÃnh trá»ngâ á» nưá»c ngoà i.
Ngược lại, bà i ÄÄng trên Facebook cá»§a Äại sứ quán Hoa Kỳ vá» viá»c bà n giao lô vắc-xin Pfizer hôm 7 tháng 7 Äã thu hút ÄÆ°á»£c hÆ¡n 1.500 phản ứng tÃch cá»±c trong vòng 12 giá» (và còn tiếp tục tÄng). Hầu hết khách truy cáºp trá»±c tuyến Äá»u bà y tá» sá»± cảm Æ¡n cá»§a há» trong các bình luáºn, bá» qua thá»±c tế rằng viá»c bà n giao lô hà ng là má»t phần cá»§a má»t hợp Äá»ng thương mại. Các bình luáºn trên các bà i báo cá»§a vnexpress và tuoitre cÅ©ng rất tÃch cá»±c. Không có các nháºn xét tiêu cá»±c, ngoại trừ má»t sá» ngưá»i bà y tá» lo ngại vá» viá»c bảo quản vắc-xin Pfizer. Nhiá»u ngưá»i cÅ©ng quan tâm Äến viá»c Äảm bảo quyá»n tiếp cáºn vắc-xin và bà n giao cho các nhóm và Äá»a phương ưu tiên cao. Trong má»t diá» n biến liên quan, 2 triá»u liá»u vắc-xin Moderna do chÃnh phá»§ Mỹ tặng sẽ sá»m vá» Viá»t Nam, khi chÃnh quyá»n Biden tiếp má» rá»ng chiến dá»ch ngoại giao vắc-xin cá»§a mình trên toà n thế giá»i.
Nháºn thức tiêu cá»±c phá» biến trong công chúng vá» vắc-xin Trung Quá»c so vá»i sá»± á»§ng há» ná»ng nhiá»t cá»§a há» Äá»i vá»i các vắc-xin phương Tây, cùng vá»i má»i quan tâm thá»±c sá»± vá» tÃnh hiá»u quả cá»§a vắc-xin, phần nà o giải thÃch cho viá»c ChÃnh phá»§ Viá»t Nam ngần ngại mua vắc-xin Trung Quá»c, ngoại trừ má»t sá» lượng hạn chế ÄÆ°á»£c sá» dụng trong các tình huá»ng khẩn cấp do khan hiếm nguá»n cung. Äiá»u nà y diá» n ra bất chấp thá»±c tế là Viá»t Nam Äang khẩn trương Äẩy nhanh tiến Äá» tiêm chá»§ng trong bá»i cảnh là n sóng lây nhiá» m Covid-19 má»i nhất và nghiêm trá»ng nhất Äang diá» n ra. Chá» 3,8% trong sá» 96 triá»u ngưá»i á» Viá»t Nam Äã ÄÆ°á»£c tiêm chá»§ng. Äây là tá»· lá» thấp thứ hai trong ASEAN, ÄÆ°a Viá»t Nam Äứng trưá»c chá» Myanmar, quá»c gia Äang tiếp tục phải váºt lá»n vá»i má»t cuá»c khá»§ng hoảng chÃnh trá» theo sau cuá»c Äảo chÃnh há»i tháng Hai.
Xét cho cùng, quyết tâm cá»§a Viá»t Nam không vá» váºp Äón nháºn vắc-xin Trung Quá»c cÅ©ng xuất phát từ khÃa cạnh Äá»a chÃnh trá». Như má»t sá» nhà quan sát Äã ghi nháºn, Viá»t Nam sẽ cá» gắng hết sức tránh phải hà m Æ¡n Trung Quá»c vá» cung cấp vắc-xin Äá» giữ sá»± tá»± chá»§ và khả nÄng hà nh Äá»ng bảo vá» lợi Ãch cá»§a mình trong tranh chấp Biá»n Äông â vấn Äá» lá»n nhất trong quan há» song phương hiá»n nay. Tuy nhiên, âthương hiá»u Trung Quá»câ â cho dù Äó là vá» vắc-xin Covid-19, niá»m tin giữa các Äá»ng chà Cá»ng sản vá»i nhau, hay niá»m tin cá»§a ngưá»i tiêu dùng â Äá»u Äang phải Äá»i mặt vá»i những thách thức rất lá»n á» nưá»c láng giá»ng phÃa Nam Trung Quá»c.