Đồng Tâm Cứu Nước

BBC News

01/9/2023

Những tiếp xúc, trao đổi gần đây về mặt ngoại giao giữa Washington và Hà Nội, ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản VN dường như đã trở thành nhân vật đóng vai trò trọng tâm.

Nhà Trắng đã chính thức thông báo Tổng thống Joe Biden sẽ tới thăm Việt Nam ngày 10/9 để “gặp Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và các quan chức cấp cao khác”.

Theo đó, ông Biden sẽ tới Hà Nội sau khi thăm dự Hội nghị Thượng đỉnh G20 để “bàn các cách làm sâu sắc hơn quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam”. 

Trước đó vào tháng 3, ông Biden cũng có cuộc điện đàm với người đứng đầu Đảng Cộng sản, thay vì nguyên thủ quốc gia là Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng. Đây là một động thái được cho là hiếm thấy khi đó.

Chính vì vậy, nhiều nhà quan sát cho rằng, việc Mỹ và Việt Nam nâng cấp quan hệ, dù là lên một bậc – thành đối tác chiến lược; hay là hai bậc – thành đối tác chiến lược toàn diện thì đều giúp củng cố vai trò lãnh đạo của TBT Nguyễn Phú Trọng cũng như Đảng Cộng sản trong một quốc gia độc đảng như Việt Nam.

Nâng cao uy tín của vị Tổng bí thư

Vào tháng 7/2015, Tổng Bí thư ĐCSVN Nguyễn Phú Trọng đã có “chuyến thăm lịch sử” đến Washington và nó đã đặt ra những địa hạt mới mẻ trong quan hệ song phương giữa Hoa Kỳ và Việt Nam.

Việc ông Trọng được Tổng thống Mỹ Barack Obama tiếp đón ở phòng Bầu Dục – nơi vốn chỉ dành cho các nguyên thủ quốc gia cho thấy Mỹ đã điều chỉnh thông lệ về mặt lễ tân và tạo tiền lệ cũng như sự dịch chuyển về cách tiếp cận của chính quyền Mỹ đối với Việt Nam.

Theo đó, cả hai chính quyền Dân chủ và Cộng hòa đều công nhận vai trò quan trọng của Việt Nam ở Đông Nam Á và vai trò trung tâm của Tổng bí thư đảng trong một nhà nước độc đảng như Việt Nam.

Cuộc điện đàm của Tổng thống Joe Biden với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vào tháng 3 vừa rồi, cũng như việc Nhà Trắng vừa công khai thông báo ông Biden sẽ đến Việt Nam để gặp ông Trọng (cùng các lãnh đạo chủ chốt khác nhưng không nêu đích danh) là minh chứng cho sự chuyển dịch trong cách người Mỹ nhìn nhận vai trò của vị Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam.. 

Theo nghĩa nào đó, Hoa Kỳ xem người đứng đầu ĐCSVN là nhân vật quan trọng và có quyền lực lớn nhất trong việc định đoạt các chính sách đối ngoại của Việt Nam, mặc dù TBT Trọng không phải là nguyên thủ quốc gia.

Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, nhà quan sát chính trị Việt Nam đang làm việc tại Viện nghiên cứu Đông Nam Á tại Singapore nói với BBC News Tiếng Việt rằng, Mỹ và Việt Nam nâng cấp quan hệ ngoại giao giúp phần nào công nhận tính chính danh của ĐCSVN:

“Mỹ sẽ chỉ hợp tác với những quốc gia mà họ có sự thừa nhận về mặt ngoại giao và chính trị. Giữa Việt Nam và Mỹ vẫn còn một số khác biệt về mặt ý thức hệ, nhưng khi người Mỹ chấp nhận ngồi cùng bàn với Việt Nam và xem Việt Nam như một đối tác chiến lược toàn diện thì nó có hàm ý Mỹ thừa nhận vai trò lãnh đạo của ĐCSVN ở Việt Nam.” 

Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp cũng lưu ý rằng, trong những tiếp xúc gần đây giữa hai nước, cũng như là chuyến thăm sắp tới của ông Biden đến Việt Nam, Mỹ có xu hướng muốn làm việc trực tiếp với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và có khả năng tuyên bố chung giữa hai nước cũng sẽ do ông Biden và ông Trọng ký, chứ không phải giữa ông Biden và Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng. 

Điều này, theo Tiến sĩ Hiệp, thể hiện Mỹ hiểu cơ cấu, cách vận hành hệ thống chính trị Việt Nam và họ thừa nhận, coi trọng vai trò lãnh đạo của cá nhân ông Trọng và bản thân ĐCSVN và nó mang ý nghĩa tích cực đối với ĐCSVN cũng như nâng cao uy tín của vị Tổng Bí thư.

Chụp lại hình ảnh, 

Chính sách đối ngoại của VN do Đảng CS quyết định- Hình minh họa TBT Đảng, Nguyễn Phú Trọng trên nền cờ ba nước Hoa Kỳ, VN và TQ

Tiến sĩ Nguyễn Khắc Giang, nhà nghiên cứu là khách mời (visiting fellow) thuộc Viện ISEAS Singapore cũng nhấn mạnh với BBC về tầm quan trọng của chuyến đi năm 2015:

“Mỹ từ trước tới giờ vẫn muốn tiếp cận một cách chính thống: tập trung vào mối quan hệ giữa nhà nước với nhà nước hơn là với đảng. Có lẽ từ năm 2015, khi ông Trọng được mời sang Nhà Trắng thì Mỹ đã vận dụng nhiều hơn mối quan hệ với ĐCSVN và tạo ra những nấc thang mới cho quan hệ song phương. 

“Nếu Mỹ nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Việt Nam thì cho thấy Mỹ thực sự tôn trọng thể chế chính trị Việt Nam và muốn cho Việt Nam thấy điều đó. Thứ hai, Mỹ nhận ra vai trò quyết định của ĐCSVN trong sách lược của Việt Nam từ kinh tế, ngoại giao cho đến quan hệ quốc tế và đặt ưu tiên giữ vững quan hệ đó,” theo TS Nguyễn Khắc Giang.

Quay lại năm 2015, trước thềm Đại hội đảng 12 là giai đoạn mà sức ảnh hưởng và quyền lực của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vẫn rất mạnh mẽ và rộng khắp, nhất là đối với Ban chấp hành Trung ương. 

Thậm chí, dưới thời ông Dũng, Văn phòng Thủ tướng, bao gồm cả cố vấn cho Thủ tướng, đã trở nên quyền lực hơn phe đảng. Trên trường quốc tế, danh tiếng của ông Dũng cũng phủ sóng và được xem là chính trị gia “quyền lực nhất” của Việt Nam.

Còn vị Tổng Bí thư khi ấy được cho là người mềm mỏng với Trung Quốc. Nhưng việc ông Nguyễn Phú Trọng nhận lời và khôn khéo đến thăm Mỹ lần đầu tiên và được tiếp đón tại Phòng Bầu dục đã giúp xây dựng hình ảnh người đứng đầu ĐCSVN thể nói chuyện được với phương Tây và cùng lúc duy trì mối giao hảo với Trung Quốc. 

Nước đi này của ông Trọng phần nào xoa dịu được tâm lý chung của Ban chấp hành Trung ương và làm tăng sự hiện diện của người đứng đầu ĐCSVN trên trường quốc tế, theo một nhà quan sát từ Việt Nam.

Nâng cấp quan hệ song phương tới đâu?

Hôm hôm 28/7, Tổng thống Biden nói tại một buổi gây quỹ ở Maine rằng Hà Nội muốn nâng cao mối quan hệ với Washington và trở thành một đối tác quan trọng. 

“Ông ấy muốn nâng tầm để Mỹ thành đối tác lớn, cùng với Nga và Trung Quốc,” ông Biden vào ngày 28/7 trong phát biểu mà các nhà phân tích cho là ông Biden hàm ý nhắc tới vị Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Câu nói này của Tổng thống Joe Biden gây ra những đồn đoán Việt Nam có thể đẩy vượt cấp quan hệ với Mỹ từ đối tác toàn diện lên thành đối tác chiến lược toàn diện.

Tiến sĩ Nguyễn Khắc Giang cho rằng, xét đến những nước mà Việt Nam nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện cho tới nay như Trung Quốc, Nga, Hàn Quốc, Ấn Độ và sắp tới là Úc và Singapore thì việc Hà Nội “nhảy cóc” quan hệ với Mỹ sẽ là bước đi khá bất ngờ đối với cách làm của Việt Nam về ngoại giao từ sau Đổi Mới. 

Bởi lẽ, Việt Nam vốn thận trọng và hạn chế những chuyển biến quá đột ngột có khả năng gây ảnh hưởng đến mối quan hệ của Việt Nam với các nước xung quanh, đặc biệt là Trung Quốc. 

Nhưng nếu việc này xảy ra thì tiến sĩ Khắc Giang lập luận rằng, một là quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam đã ở nấc thang mới mà mức đối tác toàn diện hiện tại đã không còn phù hợp nữa, buộc Việt Nam và Mỹ phải nới tầm quan hệ lên mức cao hơn để mở rộng hợp tác trên các lĩnh vực như an ninh quốc phòng, đặc biệt là an ninh hàng hải.

“Hai là cho thấy mối quan ngại của Việt Nam trong sự cạnh tranh giữa các siêu cường, đặc biệt là từ đầu năm tới nay, Trung Quốc có những hành động gây hấn và hung hãn trên Biển Đông, đặc biệt là những khu khai thác dầu khí mà Việt Nam kiểm soát và gần đây, Trung Quốc cũng cơi nới đảo Tri Tôn,” ông Giang nhìn nhận.

Tuy thế, tiến sĩ Lê Hồng Hiệp nói với BBC rằng phải chờ đến ngày ông Biden sang thăm Việt Nam và đưa ra tuyên bố chính xác, nhưng “khả năng cao đôi bên sẽ nâng cấp lên đối tác chiến lược toàn diện”.

Đối tác chiến lược toàn diện, theo TS Hiệp, sẽ tạo nền tảng chính trị và pháp lý cho hai bên tiếp tục làm sâu sắc hơn quan hệ trên các lĩnh vực khác nhau. Pháp lý ở đây có nghĩa là nếu trong tương lai, hai bên tiến hành hợp tác trong các lĩnh vực mà phải thông qua các cơ quan của Mỹ hay Việt Nam thì sẽ thuận lợi hơn.

Ông Lê Hồng Hiệp lấy ví dụ như chính phủ Hoa Kỳ muốn bán cho Việt Nam một số vũ khí, trang thiết bị quân sự thì sẽ phải được Quốc hội thông qua. Nếu hai nước ở tầm quan hệ chiến lược toàn diện thì sẽ dễ thuyết phục các nghị sĩ Mỹ đồng ý hơn. 

Dù nhiều người nói mối quan hệ này chỉ mang tính hình thức nhưng ở một số mặt, nó có giá trị thực tế trong việc thúc đẩy quan hệ song phương trong tương lai và giúp nâng tầm vị thế của Việt Nam – vốn phù hợp với lợi ích của ĐCSVN.

Ngoài ra, về kinh tế, Việt Nam cũng là đối tác thương mại lớn của Mỹ, xuất khẩu sang Mỹ những mặt hàng khác nhau và là mắt xích càng ngày càng quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. 

“Trong bối cảnh Mỹ muốn đa dạng hóa chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc thì Việt Nam càng đóng vai trò quan trọng trong tính toán về mặt chiến lược cũng như kinh tế của Mỹ,” dẫn lời TS Lê Hồng Hiệp.

Ông David Hutt, nhà báo làm việc tại Á châu thì nói với BBC News Tiếng Việt về chuyến thăm của TT Biden sang Việt Nam rằng điều thực sự quan trọng là liệu ông Biden đến Hà Nội với hàng loạt khoản đầu tư mới đáng kể hay không:

“Hà Nội muốn Bắc Kinh ngừng gây hấn nhưng bằng lòng với hiện trạng hiện có; Việt Nam được hưởng lợi từ một nền kinh tế Trung Quốc lành mạnh (mặc dù hiện tại điều đó có vẻ không ổn) và từ việc Hoa Kỳ không ngừng tìm kiếm các mối quan hệ tốt hơn,” theo ông Hutt.

Tiến sĩ Nguyễn Khắc Giang bình luận thêm, Hà Nội nâng cấp quan hệ với Mỹ-vốn là đối thủ của Trung Quốc thì sẽ gây những lo ngại nhất định cho Bắc Kinh nhưng cũng đưa ra tín hiệu cho nước này biết rằng, nếu Việt Nam bị dồn vào bước đường cùng thì sẽ có những có bước tiến về ngoại giao để đảm bảo quyền lợi. 

Phản ứng khả dĩ của Trung Quốc

Một luồng ý kiến nhắc đến việc Trung Quốc coi sự nâng cấp quan hệ của Việt Nam với Hoa Kỳ là hành động chống lại Bắc Kinh nhất là vào thời điểm căng thẳng giữa hai siêu cường Mỹ-Trung.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp phân tích rằng, Trung Quốc không phải là yếu tố chi phối lên mối quan hệ Việt-Mỹ:

“Việt Nam và Mỹ thiết lập quan hệ đối tác toàn diện năm 2013 và năm nay kỷ niệm 10 năm nên hai bên có nhu cầu nâng cấp quan hệ song phương, và sẽ phải có chuyến thăm lẫn nhau giữa các lãnh đạo cấp cao. Chính vì vậy, kể cả không có yếu tố Trung Quốc thì Mỹ và Việt Nam sẽ tiến hành theo lộ trình này, chuyện nâng cấp là bình thường.”

Đồng thời, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp nhấn mạnh, Việt Nam dù có vượt cấp quan hệ đối tác với Mỹ thì vẫn chỉ xấp xỉ, chứ chưa ngang bằng với Trung Quốc vì đúng danh xưng thì Việt Nam – Trung Quốc là quan hệ Đối tác hợp tác chiến lược toàn diện. Chưa kể, Việt Nam vẫn luôn theo đuổi chính sách quốc phòng “Bốn không” của mình:

“Bản thân Việt Nam cũng luôn coi trọng mối quan hệ với Trung Quốc, hai nước đã là đối tác chiến lược toàn diện từ năm 2008. Cách đây không lâu, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là lãnh đạo nước ngoài đầu tiên tới Bắc Kinh sau khi Đại hội đảng 20 của Trung Quốc kết thúc. Không loại trừ khả năng thời gian tới, Việt Nam sẽ đón tiếp Chủ tịch Tập Cận Bình ở Hà Nội. Điều này cho thấy Việt Nam vẫn luôn coi trọng và duy trì mối quan hệ cân bằng với Trung Quốc và Mỹ,” theo TS Hiệp.

Về phản ứng khả dĩ từ Trung Quốc, TS Hiệp dự đoán Bắc Kinh sẽ không quá gay gắt vì đối tác chiến lược toàn diện với Mỹ mang tính chất tuyên bố chính trị chứ không phải liên minh quân sự nên sẽ không gây ra bất kì mối đe dọa trực tiếp nào với Trung Quốc. 

Quan sát những diễn biến gần đây của chính phủ Việt Nam như đồng ý nâng cấp quan hệ với Úc, Singapore lên “đối tác chiến lược toàn diện”, nhà báo David Hutt phân tích với BBC rằng, nếu Hà Nội thực hiện việc nâng cấp này cùng khoảng thời gian với Mỹ thì có thể làm Bắc Kinh hài lòng. 

“Hà Nội đang cố gắng hết sức để việc nâng cấp quan hệ với Mỹ trở nên bình thường. Quả thực, nếu Hà Nội liên tục nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với các quốc gia khác sẽ giúp phân tán sự chú ý đến việc nâng cấp với Mỹ, điều mà tôi đoán là Washington không mấy hài lòng”.

Ông Hutt cho rằng phía Washington đang nỗ lực hết sức thể hiện rằng việc nâng cấp quan hệ với Việt Nam là dấu hiệu cho thấy Mỹ đang thắng thế về chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của mình – một chiến lược vốn xác định Việt Nam là quốc gia đối tác ‘hàng đầu’ trong khu vực của Mỹ.

Tiến sĩ Nguyễn Khắc Giang dự đoán rằng, phản ứng của Trung Quốc nếu có phần nhiều chỉ mang tính diễn ngôn. Tuy nhiên, về mặt chiến lược lâu dài, Trung Quốc có thể đưa ra những tín hiệu nhất định:

“Bắc Kinh có thể gia tăng hành động gây hấn trên Biển Đông để chứng tỏ rằng dù Việt Nam có những đối tác mạnh, có nhiều đối tác chiến lược toàn diện hơn nữa thì Việt Nam vẫn sẽ là quốc gia đơn độc khi đối phó với các hành động quân sự của Trung Quốc trên Biển Đông chứ không nằm trong vòng bảo vệ hay thuộc một liên minh nào,” theo TS Giang.

Quan hệ Hoa Kỳ – Việt Nam

Ngày 29 tháng 3 năm 2022 

Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden điện đàm “nhất trí thúc đẩy, phát triển và làm sâu sắc hơn quan hệ song phương”

Chú thích hình ảnh Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng gặp gỡ Tổng thống Joe Biden hồi tháng 7/2015. Bản quyền hình ảnh BRENDAN SMIALOWSKI/AFP via Getty Images 

Ngày 19 tháng 6 năm 2022 

Tàu bệnh viện USNS Mercy thuộc Bộ Tư lệnh Hải vận Quân sự Hoa Kỳ đã cập Cảng Vũng Rô, Phú Yên, Việt Nam, đánh dấu điểm dừng chân đầu tiên trong khuôn khổ chương trình Đối tác Thái Bình Dương 2022.

Bản quyền hình ảnh HOANG DINH NAM/AFP via Getty Images 

Ngày 12 tháng 5 năm 2022 

Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden gặp Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính trong khuôn khôt Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ tổ chức tại Washington D.C.

24-26 tháng 8 năm 2021 

Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris thăm Việt Nam.

Bản quyền hình ảnh EVELYN HOCKSTEIN/GETTY IMAGES 

Ngày 25 tháng 7 năm 2021 

Hoa Kỳ tặng tổng cộng năm triệu liều vaccine Moderna cho Việt Nam trong đại dịch. Hoa Kỳ cũng đầu tư 1 tỷ USD vào cơ sở hạ tầng y tế của Việt Nam và đã cam kết hỗ trợ 19,8 triệu USD giúp Việt Nam ứng phó với đại dịch.

Bản quyền hình ảnh US EMBASSY 

Ngày 24 tháng 7 năm 2021 

CSB-8021, chiếc tàu tuần duyên thuộc lớp tàu Hamilton đã hết hạn sử dụng của Mỹ được chuyển giao cho Cảnh sát biển VN.

2021 

Thương mại song phương Việt Nam – Hoa Kỳ đã tăng từ 451 triệu USD năm 1995 lên gần 113 tỷ USD vào năm 2021. Xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ trị giá 79,6 tỷ USD vào năm 2020.

5-9 tháng 3 năm 2020 

Việt Nam tiếp đón tàu sân bay Theodore Roosevelt của Hải quân Hoa Kỳ.

Bản quyền hình ảnh U.S. Navy via Getty Images 

5-9 tháng 3 năm 2018 

Tàu sân bay Carl Vinson của Mỹ đã có chuyến ghé thăm lịch sử tại thành phố Đà Nẵng, Việt Nam, lần đầu tiên một con tàu cỡ này đến thăm kể từ khi Chiến tranh Việt Nam kết thúc.

Bản quyền hình ảnh Getty Images 

11-12 tháng 11 năm 2017 

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump thăm Việt Nam và dự Hội nghị APEC.

Bản quyền hình ảnh US Embassy in Vietnam 

29-31 tháng 5 năm 2017 

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Hoa Kỳ.

22-24 tháng 5 năm 2016 

Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama thăm Việt Nam và thông báo Hoa Kỳ dỡ bỏ lệnh cấm vận bán vũ khí sát thương cho Việt Nam

6-10 tháng 7 năm 2015 

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm Hoa Kỳ. Hai nước thông qua Tuyên bố chung về Tầm nhìn quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ.

2 tháng 10 năm 2014 

Hoa Kỳ dỡ bỏ một phần lệnh cấm cung cấp vũ khí sát thương cho Việt Nam.

Bản quyền hình ảnh EPA 

24-26 tháng 7 năm 2013 

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang thăm Hoa Kỳ.

Bản quyền hình ảnh Dennis Brack-Pool/Getty Images 

23-26 tháng 6 năm 2008 

Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng thăm Hoa Kỳ.

18-23 tháng 6 năm 2007 

Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết thăm Hoa Kỳ.

17-20 tháng 11 năm 2006 

Tổng thống Hoa Kỳ George W. Bush thăm Việt Nam và dự APEC 2006.

Bản quyền hình ảnh AFP 

31 tháng 5 năm 2006 

Ký kết hiệp định song phương về việc Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới.

Chú thích hình ảnh Tổng Giám đốc WTO Pascal Lamy và Bộ trưởng Thương mại Việt Nam Trương Đình Tuyển. Bản quyền hình ảnh WTO 

19-25 tháng 6 năm 2005 

Thủ tướng Việt Nam Phan Văn Khải thăm Hoa Kỳ.

10 tháng 12 năm 2001 

Hiệp định thương mại song phương có hiệu lực. Sản phẩm Việt Nam được giảm thuế từ mức trung bình 40% xuống trung bình 3% khi vào Hoa Kỳ.

16-19 tháng 11 năm 2000 

Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton thăm chính thức Việt Nam.

Bản quyền hình ảnh Thierry Falise/Gamma-Rapho via Getty Images 

Tháng 5 năm 1997 

Hai nước trao đổi Đại sứ. Ông Lê Văn Bang trở thành Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ và ông Douglas Peterson trở thành Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam.

5 tháng 8 năm 1995 

Warren Christopher khánh thành Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội khi ông có chuyến thăm chính thức đầu tiên của một ngoại trưởng Hoa Kỳ tới Việt Nam.

11 tháng 7 năm 1995 

Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton và Thủ tướng Võ Văn Kiệt tuyên bố thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam.

3 tháng 2 năm 1994 

Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton tuyên bố dỡ bỏ lệnh cấm vận thương mại đối với Việt Nam.

Bản quyền hình ảnh Getty Images 

11 tháng 11 năm 1991 

Chính phủ Hoa Kỳ chính thức cho phép khách du lịch, cựu chiến binh, nhà báo, doanh nhân Hoa Kỳ đến thăm Việt Nam.

30 tháng 4 năm 1975 

Cấm vận thương mại của Hoa Kỳ, đã có hiệu lực đối với Bắc Việt Nam từ năm 1964, được mở rộng cho toàn bộ Việt Nam.

https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-66682427