Đồng Tâm Cứu Nước

Cuộc đụng độ là một cột mốc quan trọng đối với yêu sách của Hà Nội ở Biển Đông – nhưng việc đánh dấu kỷ niệm 50 năm tuyên bố chủ quyền đòi hỏi phải thảo luận về chính phủ miền Nam Việt Nam.

Bởi Christelle Nguyễn Ngày 19 tháng 1 năm 2024

Hình: Một người biểu tình Việt cầm tấm áp phích có hình cố thuyền trưởng Ngụy Văn Thà, người hy sinh trong trận chiến ở quần đảo Hoàng Sa, trong cuộc tuần hành tại vườn vua Lý Thái Tổ nhân kỷ niệm 40 năm trận hải chiến chết chóc giữa Trung Quốc và miền Nam Việt Nam, tại Hà Nội, Việt Nam, ngày 19 tháng 1 năm 2014. Một phần tấm áp phích có dòng chữ “Mãi mãi biết ơn anh hùng Ngụy Văn Thà và đồng đội”.

‘Tang Guoqiang, được biết đến với tên tiếng Việt là Đường Quốc Cường, là một trong những diễn viên Trung Quốc đại lục nổi tiếng nhất tại Việt Nam. Đường Tăng đặc biệt được biết đến với vai diễn các nhân vật lịch sử nổi bật trong các bộ phim truyền hình cổ trang, vốn là những bộ phim chủ yếu trên truyền hình Việt Nam vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000, chủ yếu với vai cố vấn quân sự Zhu Geliang trong tiểu thuyết cổ điển Trung Quốc “Tam Quốc Diễn Nghĩa”. một biểu tượng của trí tuệ cổ xưa trong văn hóa đại chúng Việt Nam.

Khán giả Việt Nam ít biết rằng vai diễn đầu tay của ông là trong một bộ phim điện ảnh vào năm 1976. “Bão Biển Đông” (南海风云), do xưởng sản xuất phim quân sự duy nhất ở Trung Quốc sản xuất, mô tả Trận chiến Hoàng Sa năm 1974 giữa hai nước. Trung Quốc đại lục và miền Nam Việt Nam.

Đường Tăng đóng vai một ngư dân lạc quan và chăm chỉ ở quần đảo Hoàng Sa giàu tài nguyên, tiếng Trung gọi là “Xisha” và tiếng Việt là “Hoàng Sa”. Nhân vật của Đường Tăng chứng kiến ​​sinh kế và gia đình của mình bị ảnh hưởng thảm hại bởi sự quấy rối liên tục của quân đội miền Nam Việt Nam ở Biển Đông. Quyết tâm trả thù, anh trở thành thủ lĩnh của hải quân Trung Quốc. Những ngư dân kiên cường, được tôi luyện bởi tinh thần Cách mạng Văn hóa và được truyền cảm hứng từ sự lãnh đạo của Mao Trạch Đông, sau này đã góp phần vào chiến thắng của Trung Quốc trước đội quân “đế quốc” do tổng thống miền Nam Việt Nam tham nhũng và hèn nhát Nguyễn Văn Thiệu gửi đến.

Kịch bản của bộ phim phù hợp với phiên bản chính thức của Trung Quốc về cuộc xung đột xảy ra vào ngày 19-20 tháng 1 năm 1974, mặc dù các cuộc giao tranh đã diễn ra vài ngày trước đó để xác định quyền kiểm soát quần đảo lúc bấy giờ không có người ở. Trong tiếng Trung, trận chiến ngắn ngủi này được gọi là “Cuộc chiến tự vệ Tây Sa” (西沙自卫反击战), trái ngược với tên tiếng Việt là Hải chiến Hoàng Sa (Hải chiến Hoàng Sa).

Trong nhiều năm, Việt Nam giữ im lặng về chiến tranh, thậm chí còn đàn áp quy mô lớn nỗ lực tưởng nhớ các quân nhân đã hy sinh, đã chiến đấu thay mặt cho miền Nam Việt Nam. Giờ đây, Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tưởng nhớ trận chiến Hoàng Sa đã bị lãng quên từ lâu năm 1974, dù một cách thận trọng và có chọn lọc.

Một mặt, Hà Nội cần bằng chứng lịch sử về sự xâm lấn của Trung Quốc để khẳng định yêu sách lãnh thổ của mình ở Biển Đông ngày càng căng thẳng hiện nay. Một nước Việt Nam thống nhất do ĐCSVN lãnh đạo kế thừa các yêu sách lãnh thổ của miền Nam Việt Nam (còn gọi là Việt Nam Cộng hòa) đối với các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Mặt khác, nó phải đối mặt với tình thế khó xử khi thừa nhận chính phủ miền Nam Việt Nam, vốn là kẻ thù của nó trong và thậm chí sau Chiến tranh Việt Nam.

Lịch sử trận chiến, Trận chiến lịch sử

Theo cuốn sách năm 2009 của Chen Meifang, “Bảo vệ Tây Sa: Các hoạt động phản công tự vệ của PLA tại quần đảo Tây Sa,” ông Mao ở tuổi 80 đã đưa ra quyết định chiến tranh cuối cùng bằng nét bút và hai ký tự, viết “同意” ( đồng ý) về báo cáo của Chu Ân Lai cáo buộc Nam Việt Nam “bá quyền và bành trướng” trong lãnh hải của Trung Quốc. Mao giao Ye Jianying và Đặng Tiểu Bình, những người sau sự phục hồi của ông trong Cách mạng Văn hóa, phụ trách.

Trong trận chiến sau đó, Trung Quốc nhanh chóng đánh bại quân đội miền Nam Việt Nam, lúc đó phần lớn đã bị các đồng minh trước đó bỏ rơi. Hơn 100 lính Nam Việt Nam thiệt mạng hoặc bị thương, trong khi 48 lính Việt Nam Cộng hòa và một sĩ quan liên lạc Mỹ bị bắt, so với 18 lính Trung Quốc thiệt mạng và 67 người khác bị thương. Trung Quốc tự hào vì đã giành chiến thắng trong trận chiến trên biển đầu tiên.

Công dân Trung Quốc đã chiếm đóng các hòn đảo kể từ đó. Đảo Phú Lâm lớn nhất hiện có dân số thường trú là 1.000 người. Hiện nay nó là thủ đô của Thành phố Tam Sa, đơn vị hành chính mà Trung Quốc tuyên bố kiểm soát tất cả các thực thể biển ở Biển Đông.

Nhà sử học George J. Veith, tác giả cuốn sách “Rút kiếm ở một vùng đất xa xôi: Những giấc mơ tan vỡ của miền Nam Việt Nam” xuất bản năm 2021, cho biết rằng trong khi chính quyền Sài Gòn mong muốn duy trì quyền kiểm soát khu vực thì các hòn đảo này rất khó bảo vệ, bất chấp chính sách của Nam Việt Nam. những nỗ lực kéo dài nhiều năm để đòi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa. Vào thời điểm xảy ra xung đột, miền Nam Việt Nam đã bố trí một đồn trú nhỏ trên một hòn đảo và duy trì hoạt động tuần tra hải quân trong khu vực.

“Tàu Hải quân Việt Nam là những chiếc thuyền cũ của Thế chiến thứ hai do Mỹ cung cấp, hòn đảo này khó tiếp tế và phạm vi hoạt động của máy bay chiến đấu từ các sân bay Đà Nẵng gần như giới hạn phạm vi nhiên liệu của F-5. Vì vậy, trong khi Sài Gòn muốn kiểm soát quần đảo và cố gắng làm điều đó thì họ lại gặp khó khăn”, Veith nói qua email.

“Mặt khác, người Trung Quốc có thể đưa tàu đến gần các đảo. Sau nhiều hành động khiêu khích khác nhau của Trung Quốc, trận hải chiến ngắn ngủi đã dẫn đến thất bại cho miền Nam Việt Nam.”

Miền Nam Việt Nam sắp sụp đổ được tự do vận động. Năm 1972, Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon đã tới Bắc Kinh và bắt đầu quá trình bình thường hóa quan hệ với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (PRC). Nhật Bản cũng đã thực hiện một động thái tương tự, mặc dù Tokyo vẫn tiếp tục hỗ trợ Sài Gòn cho đến ngày tận thế năm 1975. Pháp công nhận Trung Quốc và thúc đẩy Mỹ rút quân khỏi Việt Nam.

Sau khi ký kết Hiệp định Hòa bình Paris năm 1973, nhiều nước phương Tây bắt đầu hợp tác với chính quyền Bắc Việt. Đài Loan, một đồng minh của miền Nam, không nêu rõ lập trường của mình đối với quần đảo Hoàng Sa, mặc dù nhiều nguồn tin từ Trung Quốc đại lục cho biết chính phủ Tưởng Giới Thạch ngầm hợp tác với Trung Quốc. Vào thời điểm đó, Đài Bắc vẫn bám chặt vào giấc mơ hoang đường là chiếm lại đại lục và do đó, một chiến thắng của PLA sẽ được coi là có lợi cho việc cuối cùng Trung Hoa Dân Quốc giành được quyền kiểm soát quần đảo Hoàng Sa.

Tổng thống Thiệu liên tục yêu cầu tài trợ quân sự của Hoa Kỳ đều vô ích. Trong khi đó, quân đội miền Nam Việt Nam bị kiệt quệ cả về kinh tế lẫn tinh thần. Vũ Văn Lộc, nguyên đại tá Chính phủ miền Nam phụ trách hậu cần chỉ huy chiến tranh sau khi Mỹ rút quân, cho rằng Quân đội Việt Nam Cộng hòa (QLVNCH) lúc đó chưa chuẩn bị tốt cho trận chiến.

Tiến sĩ Sean Fear từ Đại học Leeds đồng ý và nói qua email: “Tôi nghi ngờ rằng tinh thần của binh lính QLVNCH tham gia vào tình tiết này sẽ cao, chủ yếu dựa trên ấn tượng của tôi về các sự kiện ở nơi khác cùng thời điểm.”

Trong nỗ lực cuối cùng, miền Nam Việt Nam đã phản đối Liên Hiệp Quốc, nhưng Trung Quốc, có quyền phủ quyết tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc – nơi Bắc Kinh đã thay thế Đài Loan kể từ năm 1971 – đã ngăn chặn mọi nỗ lực đưa vấn đề này lên. Theo Phó Giáo sư Nguyễn Thị Hạnh tại Học viện Ngoại giao Việt Nam, trong cuốn sách “Les Conflit Frontaliers Sino-Việt Nam” xuất bản năm 2018, Liên Hiệp Quốc đã từ chối can thiệp vào cuộc xung đột giữa Trung Quốc và Việt Nam Cộng hòa liên quan đến tranh chấp chủ quyền trên quần đảo Hoàng Sa. Vào tháng 1 năm 1974 Bắc Việt đã không tham gia nỗ lực này, diễn ra trong thời kỳ căng thẳng với Trung Quốc. Sáng kiến ​​của Tổng Bí thư Lê Duẩn thảo luận vấn đề Hoàng Sa và Trường Sa với Phó Thủ tướng Trung Quốc lúc đó là Đặng Tiểu Bình trong chuyến thăm Bắc Kinh vào tháng 9 năm 1975, sau khi Sài Gòn thất thủ, đã bị bác bỏ. Đặng nói rằng lập trường của mỗi nước “đã rõ ràng”.

Năm 1977, Chính phủ Việt Nam ra “Tuyên bố về Lãnh hải, Vùng tiếp giáp, Vùng đặc quyền kinh tế và Thềm lục địa”, trong đó khẳng định quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa là một bộ phận không thể tách rời của lãnh thổ Việt Nam.

Anh hùng hay kẻ thù?

Thất bại trong Trận chiến quần đảo Hoàng Sa mâu thuẫn với thông tin chính thức về việc Việt Nam giành chiến thắng trong các trận chiến khác nhau, chủ yếu là chống lại Trung Quốc. Chính Việt Nam đã chịu tổn thất – nhưng chưa thống nhất được đất nước Việt Nam như ngày nay.

Sách giáo khoa quốc gia lấy Hà Nội làm trung tâm che giấu giới trẻ Việt Nam sự thật rằng, cho đến khi Sài Gòn sụp đổ, chính quyền Bắc Việt chỉ được một số quốc gia khác công nhận, chủ yếu là từ khối Cộng sản. Bắc Việt không phải là thành viên chính thức của Liên Hiệp Quốc.

Ngược lại, chế độ miền Nam được Liên hợp quốc và gần 90 quốc gia công nhận.

Điều này làm phức tạp thêm sự tưởng nhớ chính thức, vì chính miền Nam Việt Nam đã dẫn đầu các nỗ lực duy trì chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa. Điều đó liên quan đến sự hợp tác với nhiều quốc gia. Thiệu yêu cầu Pháp cung cấp đầy đủ tài liệu về tranh chấp chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông.

Vào tháng 10 năm 1973, chỉ vài tháng trước trận chiến Hoàng Sa, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam, được truyền thông phương Tây gọi là “Việt Cộng”, đã công bố ý định giải phóng các khu vực “bị kẻ thù chiếm đóng trái phép”.

Kẻ thù ở đây ám chỉ chính quyền miền Nam do Thiệu lãnh đạo. Đáp lại, Thiệu tuyên bố: “Chính chúng ta phải tự cứu lấy mình” và ra lệnh cho quân của mình chiến đấu quyết liệt. Ông thậm chí còn tới Đà Nẵng để giám sát lực lượng của mình chịu trách nhiệm phòng thủ quần đảo Hoàng Sa, nhưng nỗ lực này đều vô ích.

Lập trường của ĐCSVN đã thay đổi khi họ lãnh đạo một nước Việt Nam thống nhất. Giờ đây, chính ĐCSVN phải giải quyết sự hung hăng ngày càng tăng của Trung Quốc ở Biển Đông và cung cấp bằng chứng lịch sử về các yêu sách lãnh thổ của Việt Nam. Trong những trường hợp này, chế độ cũ ở miền Nam được gọi là Việt Nam Cộng hòa (VNCH) thay vì “chế độ bù nhìn”.

Chẳng hạn, tại Đài tưởng niệm Hoàng Sa ở thành phố Đà Nẵng, được xây dựng vào năm 2016, chính quyền miền Nam Việt Nam được gọi là VNCH, nhưng tại các bảo tàng lịch sử khác của cùng thành phố, nó vẫn được gọi là chế độ bù nhìn.

Tuy nhiên, những đội quân chiến đấu thay mặt cho miền Nam Việt Nam, kể cả trong trận Hoàng Sa, đã không nhận được bất kỳ lời cảm ơn nào từ ĐCSVN. Hoàn toàn ngược lại.

Sau khi Sài Gòn thất thủ vào tháng 4 năm 1975, các quan chức quân sự và dân sự của chế độ miền Nam bị đưa đến các trung tâm cải tạo theo mô hình của Trung Quốc. Họ cũng bị từ chối một số cơ hội dạy nghề và giáo dục nhất định trong xã hội xã hội chủ nghĩa mới. Nhà sử học Vũ Minh Hoàng mô tả điều này là “không cần thiết và lãng phí” trong chương sách “Tái chế Bạo lực: Lý thuyết và thực hành Trại cải tạo ở Việt Nam thời hậu chiến.”

Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ phục vụ trong Bộ Ngoại giao Việt Nam 30 năm rồi trở thành nhà bất đồng chính kiến, hiện sống ở Hoa Kỳ. Cha ông là nhà thơ, Bộ trưởng nổi tiếng Cù Huy Cận, người đã cùng Hồ Chí Minh ký Tuyên ngôn Độc lập ngày 2 tháng 9 năm 1945.

Tiến sĩ Cù đã tiến hành nghiên cứu sâu rộng, bao gồm các cuộc phỏng vấn với người nhà của một số sĩ quan quân đội bị giam giữ dưới chế độ miền Nam Việt Nam trước đây, sau đó được ghi lại và chia sẻ trên các kênh truyền thông quốc tế. Tháng 8 năm 2010, ông trình Quốc hội Việt Nam đề nghị ân xá các sĩ quan quân sự và dân sự từng phục vụ dưới chế độ miền Nam Việt Nam (1954-1975).

“Trớ trêu thay, giới lãnh đạo nước Việt Nam thống nhất, sau 30 năm chiến tranh, không những không học được tấm gương hòa giải dân tộc của Hồ Chí Minh mà trái lại còn làm sâu sắc thêm vết thương dân tộc khi tập trung vào việc ‘hàn gắn’ cho hàng trăm người. của hàng ngàn quân nhân và quan chức của Việt Nam Cộng hòa trong nhiều năm,” ông Cù viết trong bản kiến ​​nghị được ông phổ biến rộng rãi trên mạng.

ĐCSVN dùng văn bản này buộc tội Cù tội tổ chức và lưu hành chống nhà nước tuyên truyền, lãnh đạo đến việc bị bắt và bị bỏ tù bảy năm sau đó vài tháng.

“Theo như tôi biết, không còn quân nhân nào ở miền Nam Việt Nam bị cầm tù nữa,” ông Cù nói trong một email.

Người chết và kẻ bại trận

Bất chấp thất bại năm 1974, những người lính trở về vẫn được chào đón như những anh hùng ở miền Nam Việt Nam, trước khi Sài Gòn thất thủ. Một con phố ở Sài Gòn được đặt theo tên Tư lệnh Nguỵ Văn Thà, người đã hy sinh khi chiến đấu ở Hoàng Sa.

Sau khi Cộng sản Bắc Việt tràn vào miền Nam Việt Nam năm 1975, con đường mang tên người anh hùng đó không còn nữa.

Trong cuốn sách xuất bản năm 2022, “Không gì là không thể: Sự hòa giải của Mỹ với Việt Nam”, cựu Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Ted Osius đã chia sẻ câu chuyện cá nhân của ông khi đến thăm nghĩa trang Biên Hòa bị bỏ hoang và được kiểm soát chặt chẽ gần Sài Gòn, nơi chôn cất các binh sĩ duy nhất còn lại của chế độ miền Nam Việt Nam trước đây. Ông cũng nêu chi tiết những nỗ lực ngoại giao mà ông đã thực hiện để tiếp xúc với các quan chức Việt Nam, xin phép thực hiện các hoạt động đơn giản như đào mương và chặt rễ cây trong nghĩa trang. Osius coi nghĩa trang là “điểm xoay” cho sự hòa giải giữa miền Bắc và miền Nam Việt Nam.

Theo Phó Giáo sư Ngô Thị Thanh Tâm của Viện Nghiên cứu Chiến tranh, Holocaust và Diệt chủng NIOD có trụ sở tại Amsterdam, các liệt sĩ của miền Nam Việt Nam Cộng hòa được gọi là “người chết”, xác của họ được phân loại là “chết” kẻ thù.” Nơi chôn cất của họ thường được coi là “vùng chết”, thậm chí còn bị người sống xa lánh vì mạng sống của kẻ thù được coi là “không thể cứu vãn”.

Ngược lại với tử sĩ, 1,2 triệu chiến sĩ của Quân giải phóng miền Bắc đã hy sinh trong chiến đấu xây dựng và bảo vệ ĐCSVN là được tưởng niệm là liệt sĩ (liệt sĩ), cái chết của họ thể hiện sự hy sinh thiêng liêng và vị tha. Trong công thức chính thức, danh sĩ xứng đáng được ghi nhớ mãi mãi và hài cốt của họ cần được chăm sóc chu đáo.

“Từ ‘tử sĩ’ từ đó được dùng để chỉ những người lính hy sinh trong hoàn cảnh chiến tranh, nhưng cái chết của họ không được cơ quan quản lý nhà nước công nhận là đã góp phần vào lợi ích quốc gia, thậm chí có khi [được] coi là đi ngược lại lợi ích quốc gia. . Đây là lý do tại sao thuật ngữ này được sử dụng để chỉ QLVNCH đã thất thủ,” Ngô nói qua email.

Kể từ năm 2014, các cơ quan truyền thông nhà nước đã liệt kê tên của những người lính trong trận Hoàng Sa là tử tử, thay vì danh sách. Mẹ của họ không thể xứng đáng với danh hiệu “bà mẹ anh hùng”, và con cái của họ không được hưởng sự ưu đãi dành cho những liệt sĩ gần gũi và thân yêu nhất được nhà nước công nhận. Những người bị thương trong cuộc xung đột đẫm máu năm 1974 không được công nhận là thương binh.

Về phía Trung Quốc, Nghĩa trang Liệt sĩ Hải quân Tây Sa được xây dựng năm 1975 tại Tam Á, đảo Hải Nam. Nghĩa trang được Chính quyền nhân dân thành phố Tam Á chỉ định là đơn vị bảo vệ di tích văn hóa cấp thành phố vào năm 1990 và được cải tạo vào năm 2016.

Lễ Tưởng Niệm do CPV Kiểm Soát

Ở Việt Nam, ĐCSVN quyết định ai là anh hùng, ai là thành viên của “thế lực thù địch”, cũng như sự kiện nào đáng để tưởng niệm. Sự sai lệch khỏi quan điểm chính thức dẫn đến nhiều hình thức trừng phạt khác nhau, bao gồm cả phạt tù. Điều 18 Luật An ninh mạng 2018 nghiêm cấm bóp méo sử sách đã được ĐCSVN phê duyệt và phủ nhận thành tựu cách mạng ngay cả trong không gian ảo.

Đối với ĐCSVN, nước láng giềng phía bắc vừa là hình mẫu vừa là mối đe dọa, chẳng hạn như bất kỳ lễ kỷ niệm nào về cuộc xung đột năm 1974 ở Biển Đông đều có thể khiến đất nước gặp nguy hiểm. Do trật tự từ trên xuống, lễ kỷ niệm năm 2014 tại Đà Nẵng nhân kỷ niệm 40 năm trận đánh đã bị hủy vào phút cuối vì những lý do vẫn chưa rõ ràng.

Những người biểu tình năm 2014 khăng khăng đòi tưởng nhớ các liệt sĩ Việt Nam đã bị cảnh sát giải tán.

Tuy nhiên, các sự kiện tưởng niệm tự tổ chức vẫn được diễn ra. Cựu đại tá trở thành người tị nạn Vũ Văn Lộc, hiện sống ở California, cho biết “cộng đồng hải ngoại vẫn tổ chức các sự kiện để tưởng nhớ trận chiến đẫm máu”.

Theo nhà nhân chủng học Edyta Roszko, ở Việt Nam ngay cả những sự kiện tưởng nhớ địa phương cũng không hề miễn phí. Roszko viết trong cuốn sách năm 2020 của mình “Những người đánh cá, Tu sĩ và Cán bộ: Nhà nước đi lại, tôn giáo và biển Đông ở miền Trung Việt Nam,” dựa trên nghiên cứu thực địa của bà ở quần đảo Lý Sơn gần quần đảo Hoàng Sa năm 2007-2008.

Năm 2014, nhà báo nổi tiếng Huy Đức và các cộng sự đã tổ chức dự án gây quỹ mang tên “Cầu Hoàng Sa” để hỗ trợ gia đình các liệt sĩ năm 1974. Một chiến dịch cũng được phát động để xây nhà cho góa phụ của các chiến binh miền Nam Việt Nam thiệt mạng trong trận chiến Hoàng Sa.

Vào tháng 1 năm 2014, truyền thông nhà nước Việt Nam lần đầu tiên đánh dấu sự kiện này. Việc công chúng đề cập đến cuộc chiến bị lãng quên từ lâu đã khiến người hàng xóm khổng lồ và đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam tức giận. Vào tháng 5 năm 2014, Trung Quốc đặt giàn khoan dầu ở quần đảo Hoàng Sa, gây ra các cuộc biểu tình chống Trung Quốc chưa từng có trên khắp Việt Nam.

Sự nhạy cảm ngoài bờ biển

Bất chấp tất cả những câu chuyện thú vị được truyền thông nhà nước đăng tải trước, trong và sau chuyến đi của Tập Cận Bình tới Việt Nam vào tháng 12 năm 2023, tranh chấp Biển Đông vẫn là điểm gắn bó giữa hai nước cộng sản và các đối tác hợp tác toàn diện.

Các nhóm người Việt ở nước ngoài và những người bất đồng chính kiến ​​tưởng niệm Trận chiến quần đảo Hoàng Sa đã coi sự im lặng của Đảng Cộng sản Việt Nam trước các cuộc xung đột vũ trang với Trung Quốc là bằng chứng cho thấy họ phục tùng Bắc Kinh.

Nhưng nếu ĐCSVN có lý do gì để chỉ trích “chế độ bù nhìn” không bảo vệ được quần đảo Hoàng Sa thì Hà Nội cũng không khá hơn là mấy.

Lúc đầu, vào năm 1976, ĐCSVN đã cố gắng thuyết phục Bắc Kinh công nhận chủ quyền của Việt Nam đối với Trường Sa để đổi lấy việc Hà Nội công nhận yêu sách của Trung Quốc đối với quần đảo Hoàng Sa. Chỉ sau khi nỗ lực đó thất bại, chính phủ Việt Nam, hiện do ĐCSVN kiểm soát, mới khẳng định yêu sách của mình đối với cả hai quần đảo.

Năm 1988, ĐCSVN đã phải chịu thất bại ở Biển Đông. Quân đội Nhân dân Việt Nam thậm chí không thể bắn trả khi quân Trung Quốc đánh bại họ, lần này là ở quần đảo Trường Sa. Hơn 60 binh sĩ Việt Nam thiệt mạng và 3 tàu hải quân bị đánh chìm trong trận chiến diễn ra gần Đá Gạc Ma.

Tại các cuộc đàm phán tiếp theo, Trung Quốc cáo buộc Việt Nam không chỉ đã xâm chiếm trái phép các đảo để bắt đầu, mà còn là kẻ vô ơn đối với viện trợ thời chiến của Trung Quốc và không đáng tin cậy do Trung Quốc không giữ lời.

Giáo dục bắt buộc về biển đảo ở tất cả các cấp học, kể cả cấp mẫu giáo, vốn đã phổ biến trong thập kỷ qua, tập trung vào việc dạy cho học sinh những gì Đảng Cộng sản muốn các em biết. Nội dung chương trình bị bỏ qua là toàn bộ quần đảo Hoàng Sa đã bị Trung Quốc chiếm đóng và sử dụng liên tục kể từ trận chiến năm 1974.

Tuy nhiên, Hà Nội vẫn tiếp tục nhấn mạnh yêu sách của mình, 50 năm sau – và một chính phủ mới – sau đó. Nghị định năm 2020 quy định việc xuất bản bất kỳ tài liệu in hoặc trực tuyến nào có bản đồ Việt Nam mà không bao gồm quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa sẽ bị phạt nặng. Hơn nữa, bất kỳ thực thể nào vi phạm quy định này sẽ bị hạ nhục công khai trên các phương tiện truyền thông nhà nước.

ĐCSVN cũng khuyến khích ngư dân Việt Nam hoạt động trong khu vực tranh chấp dù không thể bảo vệ họ. Cảnh sát biển Trung Quốc đã đánh chìm nhiều tàu Việt Nam và bắt giữ ngư dân ở vùng biển tranh chấp. Bất chấp việc Hà Nội công khai lên án các tàu Trung Quốc xâm phạm vùng lãnh hải mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền và gây nguy hiểm đến tính mạng và tài sản của ngư dân Việt Nam, trên thực tế chưa có nhiều việc được thực hiệnthực tế để bảo vệ họ.

André Menras là một nhà làm phim độc lập 80 tuổi, từng là giáo viên ở miền Nam Việt Nam trước khi Sài Gòn thất thủ. Do hoạt động phản chiến và ủng hộ Mặt trận Dân tộc Giải phóng, ông đã bị chính quyền miền Nam Việt Nam trục xuất trước Hiệp định Hòa bình Paris.

Năm 2011, cùng năm được chính thức nhập quốc tịch Việt Nam, Menras được phép sản xuất bộ phim “Hoàng Sa Việt Nam: La Meurtrissure” (“Hoàng Sa Việt Nam: Mất mát đau đớn”) làm sản phẩm báo chí tại Thành phố Hồ Chí Minh. Bộ phim nêu bật nhiều thách thức mà ngư dân Việt Nam ở quần đảo Hoàng Sa phải đối mặt do tàu quân sự Trung Quốc.

Tuy nhiên, vào tháng 11 năm 2011, bộ phim bị cấm chiếu tại Thành phố Hồ Chí Minh, mặc dù trước đó nó đã tuân thủ luật truyền thông Việt Nam. Theo Menras, bộ phim của ông kể về những ngư dân Việt Nam chịu đựng lâu dài đã bị chỉ trích là chưa nêu bật được tinh thần đảng và chưa khen ngợi đủ sự đóng góp của ĐCSVN.

Ngoài ra, việc chiếu phim của anh cũng gặp phải thách thức ở Pháp. Địa điểm chiếu phim đã bị chính quyền thành phố Montpellier rút lại vào phút cuối vào năm 2012. Để giải thích, ông được lãnh đạo thành phố cho biết rằng “bộ phim đề cập đến bạo lực và xung đột giữa hai nền văn hóa”.

Menras cho biết qua email: “Bộ phim của tôi không nhằm mục đích có sự đồng thuận vì bản thân thực tế không có sự đồng thuận. “Có những bộ phim tài liệu chân thực, không có bất kỳ sự dàn dựng nào và chúng mô tả sự bất công, áp bức và nỗi đau mà những người bình thường phải trải qua. Họ cũng vạch trần sự hèn nhát của những người không bảo vệ họ. Vì vậy, bộ phim có thể vừa gây tổn thương vừa khiêu khích. Điều này đúng vì cả lý do chính trị và thương mại, vì chúng có thể khiến những người có quan hệ thương mại với Bắc Kinh khó chịu, lo sợ bị trả thù”.

Nhưng sự kiểm duyệt ở Việt Nam, Pháp và các nơi khác trên thế giới sẽ không ngăn cản ông theo đuổi và phơi bày những sự thật phũ phàng.

Menras nói: “Tôi không sợ sự thật ở tuổi 20 và tôi không hiểu tại sao tôi lại sợ chúng ở tuổi 80”.

TÁC GIẢ KHÁCH

Christelle Nguyễn

Christelle Nguyễn là nhà nghiên cứu phát triển ở Đông Nam Á. Mối quan tâm của cô bao gồm chính trị Đông Á và ngoại giao công nghệ

---

Tags: độc tài, Tham nhũng, toàn trị, Trung Cộng, việt nam