Đồng Tâm Cứu Nước

Vietnam becomes vital link in supply chain as business pivots from China

https://www.ft.com/content/29070eda-3a0c-4034-827e-0b31a0f3ef11

Tác giả: Orla Ryan – Anh Khoa dịch/VNTB

Đầu tư gia tăng trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị khiến cơ sở hạ tầng cũng chịu sức ép. 

Không gian tại khu công nghiệp Deep C 2 ở miền bắc Việt Nam đang có nhu cầu cao đến mức chủ khu công nghiệp (KCN) đã nghĩ đến việc tạo thêm không gian lấn biển Đông. Một số nhà cung cấp lớn nhất cho các công ty công nghệ toàn cầu như Apple tập trung tại KCN Deep C 2, gần cảng lớn nhất miền bắc Việt Nam, Hải Phòng. Giờ đây, căng thẳng địa chính trị giữa Bắc Kinh và Washington và những rủi ro đối với hoạt động kinh doanh do đại dịch Covid-19 gây ra đang thúc đẩy nhiều nhà sản xuất chuyển ra khỏi Trung Quốc — và Deep C, một nhà phát triển người Bỉ điều hành năm khu vực tại Việt Nam, đã chuẩn bị sẵn sàng. Nếu có đủ nhu cầu, “chúng tôi sẽ lấn biển”, bà Bùi Thị Thuỳ Dung, một giám đốc marketing cho biết. 

Việc nhanh chóng chuyển sang các quốc gia như Việt Nam là một phần của chiến lược “Trung Quốc cộng một” đang phát triển nhằm vẽ lại chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi sự cạnh tranh gia tăng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ về công nghệ và an ninh, nhiều công ty lo sợ bị hạn chế về sản phẩm  và nơi họ có thể sản xuất. Do đó, cùng với việc cho sản xuất tại trung tâm sản xuất lớn nhất hiện tại là Trung Quốc, nhiều công ty đang bổ sung mở rộng sản xuất sang các quốc gia khác. 

Koen Soenens, giám đốc tiếp thị và bán hàng của Deep C cho biết: “Người Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc – dường như đang không ngừng chuyển đi từ Trung Quốc đại lục sang các nước khác. Nếu hỏi các công ty nước ngoài hiện đang ở Trung Quốc sẽ dự định làm gì. [Họ nói] ‘Chúng tôi ở lại Trung Quốc để sản xuất cho thị trường Trung Quốc; để phục vụ khách hàng nước ngoài, chúng tôi đang tìm kiếm một địa điểm mới’.”

Nhưng xu hướng này cũng cho thấy những rủi ro và sự không chắc chắn của việc chuyển nguồn lực sang các quốc gia như Việt Nam. Việt Nam chịu sức ép của nhu cầu về cơ sở hạ tầng vật chất và nạn quan liêu, như lưới điện khi  phải đối mặt với những cơn gió ngược từ nền kinh tế toàn cầu đầy biến động. Tăng trưởng dựa vào xuất khẩu của Việt Nam đã kéo hàng triệu người thoát nghèo trong 30 năm qua và Việt Nam đã giành được vai trò lớn trong chuỗi cung ứng công nghệ: Apple đã sản xuất hàng triệu AirPods tại đây. Nhưng một nhà ngoại giao châu Âu ở đó cho biết Việt Nam đang ở “ngã ba đường”:  phải giảm bớt nạn quan liêu, tạo ra một khuôn khổ pháp lý minh bạch hơn và nạn tham ô “quá đáng”. “Họ đã nhận được xu hướng đầu tư mạnh mẽ này . . . cho đến bây giờ điều đó vẫn thật dễ dàng cho họ,” nhà ngoại giao nói, đặt câu hỏi liệu Việt Nam có cơ sở hạ tầng để tăng trưởng hơn nữa hay không.

Theo dữ liệu của chính phủ, Việt Nam đã thu đươc  22,4 tỷ USD từ các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài vào năm 2022, tăng 13,5% so với năm trước. Trong khi FDI giảm nhẹ trong 5 tháng đầu năm so với cùng kỳ năm ngoái, các nhà đầu tư, nhà phân tích và quan chức cho biết lãi suất vẫn cao. Việt Nam đã thu hút 962 dự án FDI mới trong 5 tháng đầu năm, tăng so với 578 dự án cùng kỳ năm ngoái.

Hồ Đức Phớc, bộ trưởng tài chính Việt Nam trả lời phỏng vấn rằng cơ sở hạ tầng của Việt Nam đang “cải thiện và trở nên hiện đại hơn” và nêu bật một điểm thu hút lớn đối với các nhà đầu tư: lao động giá rẻ. “Chúng tôi có nguồn lao động dồi dào và giá rẻ . . . [giá nhân công ] sẽ vẫn rẻ trong một thời gian dài nữa,” ông nói với Financial Times. 

Tuy nhiên, một số nhà đầu tư đã nhận thấy một thị trường lao động thắt chặt. Soenens chỉ ra Pegatron, một trong những nhà cung cấp lớn nhất cho Apple, bắt đầu sản xuất thiết bị điện tử tại Hải Phòng vào năm 2021. Đến cuối năm sau, công ty Đài Loan hy vọng sẽ có 20.000 công nhân tại Deep C.

“Làm thế nào họ sẽ tuyển được chừng đó công nhân? Hầu hết có lẽ sẽ ở ngoại ô, nhờ đầu tư vào ký túc xá cho công nhân,” Soenens nói. Cách đó khoảng 150km tại khu công nghiệp Thanh Oai, Hà Nội, nơi hãng B. Braun sử dụng khoảng 1.100 nhân viên, công ty công nghệ y tế này đang xem xét xây dựng ký túc xá tại chỗ vì họ có kế hoạch tăng gấp đôi cho đầu tư và cho lực lượng lao động trong vòng 5 năm tới.

Thị trường lao động căng thẳng và “ngày càng khó khăn hơn . . . Công ty nào cũng cần lao động có tay nghề cao”, ông Torben Minko, Giám đốc điều hành của B. Braun Việt Nam cho biết. 

“Thách thức là nguồn nhân lực. Nếu phải xây dựng một nhà máy khổng lồ cần 10.000 công nhân, họ cần phải đến từ một nơi nào đó.” Những người trẻ có trình độ cao của Việt Nam cũng mong muốn kiếm được nhiều tiền hơn mức lương tối thiểu hàng tháng 4,68 triệu đồng ($198) ở các thành phố lớn. 

Trần Khánh Ly, 24 tuổi ở Thành phố Hồ Chí Minh, cho biết: “Tôi có thể nói rằng mức lương trung bình bình thường của những người ở độ tuổi của tôi là 15 triệu đến 18 triệu một tháng.

Các nhà đầu tư mới nhanh chóng nhận thấy bộ máy quan liêu hoạt động chậm chạp trong một hệ thống phi tập trung và dựa trên sự đồng thuận, mỗi lần muốn được phê duyệt gì phải cần rất nhiều chữ ký. Các công ty đã có mặt tại Việt Nam cho biết việc mở rộng là rất khó khăn. Một cuộc đàn áp tham nhũng lớn đã làm trầm trọng thêm sự chậm trễ này. 

Một quan chức phương Tây cho biết: “Chính phủ đã trở nên tê liệt vì lo lắng mua sắm, sợ mắc sai lầm và phải ngồi tù vì tội tham nhũng hoặc sử dụng sai nguồn lực công”. 

Bộ trưởng tài chính cho biết tác động của cuộc đàn áp tham nhũng đối với doanh nghiệp là rất nhỏ. “Mục đích . . . là làm cho nền kinh tế lành mạnh, minh bạch, bảo vệ quyền lợi của người dân và doanh nghiệp”, ông nói. 

Jean-Jacques Bouflet, phó chủ tịch Phòng Thương mại Châu Âu tại Việt Nam, cho biết: “Thời lượng và mức độ phức tạp của thủ tục là một vấn đề khi nói đến chuyện thiếu văn phòng đầu tư trung tâm là lý do khiến cho việc phê chuẩn mọi thứ trở nên chậm trễ, từ chuyện giấy phép lao động cho tới tấm pin điện mặt trời đều diễn ra rất chậm chạp.

Khi phát triển, Việt Nam vẫn phụ thuộc rất nhiều vào các mối quan hệ với lò chế tạo của Trung Quốc ở đồng bằng sông Châu Giang, mà  tài liệu tiếp thị từ Deep C tại Hải Phòng cho biết chỉ cách nơi đó  “12 giờ vận chuyển”.

Brian Lee Shun Rong, một nhà kinh tế tại ngân hàng Maybank ở Singapore, cho biết khoảng cách gần đó cho phép vận chuyển nguyên vật liệu dễ dàng nhưng lại khiến chuỗi cung ứng của Việt Nam dễ bị tổn thương hơn.  “Điều gì xảy ra nếu có bất kỳ sự gián đoạn nào đối với dòng hàng nhập khẩu từ Trung Quốc?”

Michael Kokalari, thuộc  VinaCapital tại Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: “Đây là gót chân Achilles của chúng tôi. “Trong mở rộng chuỗi cung ứng, Samsung hay LG mang toàn bộ chuỗi cung ứng của họ qua đây.”

Một giải pháp là để các nhà đầu tư lớn đóng vai trò cải thiện toàn bộ hệ sinh thái nhà cung cấp. Samsung có sáu nhà máy cũng như một trung tâm nghiên cứu và phát triển và là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Việt Nam. Samsung cho biết kể từ năm 2015, họ đã làm việc với khoảng 400 công ty Việt Nam để giúp họ cải thiện chất lượng sản phẩm. Một giải pháp khác là các công ty di chuyển theo cụm. Deep C trích dẫn ví dụ về Pyeong Hwa Automotive, đã chuyển đến khu vực Hải Phòng cùng với ba công ty khác vào năm 2019. Bất kể những nghi ngờ về lao động, cơ sở hạ tầng hay các vấn đề khác, ít người kỳ vọng rằng sự tăng trưởng “Trung Quốc cộng một” sẽ sớm kết thúc. “Mở cửa ra, họ đi vào. Không ngừng nghỉ”.  Soenens của Deep C cho biết công ty đang xem xét các địa điểm khác. 

_____________

https://www.ft.com/content/29070eda-3a0c-4034-827e-0b31a0f3ef11?fbclid=IwAR3S9ubjRtIsdt27UJa44jzTqrB-uHOhkGVTtMlmQWLZinCoxtx9vX4lu24

Homepage