Đồng Tâm Cứu Nước

12/5/2022

Anh Phan Châu Thành (ảnh: Đoan Trang) 

Từ khi cuộc chiến Ukraine bùng nổ, Phan Châu Thành là một trong những cái tên được người dùng Facebook Việt Nam biết nhiều nhất. Tình hình chiến sự Ukraine ngày thứ 1, ngày thứ 2,… ngày thứ 76… Phan Châu Thành kiên nhẫn, tận tuỵ, chọn lọc tin tức đưa lên trang cá nhân đều đặn gần như mỗi ngày. Số lượng độc giả của những “bản tin” vắn tắt do “nhà báo không chuyên” này đưa lên ngày càng tăng. Gặp Thành trong chuyến sang Ba Lan đầu Tháng Năm, tôi có dịp tìm hiểu thêm về nhân vật đang “hot” trên mạng xã hội này…

“Con buôn”

“Tôi chỉ là ‘con buôn’ thôi mà!” Thành cười, nói, giọng miền Bắc, nghe hiền từ. Nhưng Thành là “con buôn” trí thức. Thành sinh ra trong một gia đình trí thức ở Hà Nội. Năm 14 tuổi, anh cùng gia đình sang Ba Lan theo người bố là giáo sư Phan Sinh. Thành kể, bố anh sang Ba Lan vào năm 1963 để học tập và làm việc. Ông là một trong những “du học sinh” chọn quê hương thứ hai của mình là Ba Lan, để rồi đưa các con sang, trong đó có người con trai Phan Châu Thành mà giờ đây là một người có tiếng nói và uy tín trong cộng đồng người Việt – cộng đồng người nước ngoài lớn nhất Ba Lan.

Thành học trung học, sau đó theo ngành luật ở Đại học Warsaw, lấy bằng master và trở thành luật gia. Nhưng anh không sử dụng kiến thức luật học để hành nghề kiếm sống mà lại dùng để làm chuyện… bao đồng, giúp đồng hương giải quyết các vụ việc liên quan đến pháp luật.

“Tôi sang đây năm 1992. Lớn lên một chút, tôi bắt đầu nhìn thấy sự thay đổi từ khi Công Đoàn Đoàn Kết (CĐĐK) Ba Lan lật đổ chính quyền năm 1998, khiến tôi cũng có thay đổi trong tư duy và nhận thức,” Thành nói. CĐĐK là một liên minh công đoàn và là một phong trào chính trị-xã hội được thành lập vào Tháng Chín 1980 tại Xưởng đóng tàu Gdańsk, Ba Lan, dưới sự lãnh đạo của Lech Wałęsa. Đây là tổ chức then chốt trong việc chấm dứt chế độ xã hội chủ nghĩa do đảng Cộng sản lãnh đạo theo chủ nghĩa Marx-Lenin tại Ba Lan.

Tranh thủ những lúc rảnh, Thành vào công ty kiểm tra công việc (ảnh: Đoan Trang) 

Vào năm thứ ba đại học, một công ty chuyên mua hàng ở Việt Nam thuê Thành phiên dịch vì đối tác phía Việt không biết tiếng Ba Lan. Thành kể lại ngày “khởi nghiệp” của mình: “Vì thấy mỗi lần giao dịch với người Việt khó quá, không những vướng chuyện bất đồng ngôn ngữ mà lại còn phải làm giấy tờ này nọ, nên công ty này nói thôi thì tôi cứ mua hàng của người Việt rồi bán lại cho họ, và làm luôn thủ tục giấy tờ, như thế nhanh hơn. Tôi mở công ty từ lúc đó, đến giờ cũng được 21 năm rồi.”

Công ty do Thành làm chủ có tên T-GROUPE, hiện là một trong những nơi cung cấp hàng cho các siêu thị ở Ba Lan. T-GROUPE là nhà nhập khẩu trực tiếp hàng hóa từ khắp nơi như: Pháp, Cộng hòa Czech, Ý, Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ, Serbia, Ấn Độ, Trung Quốc, Việt Nam và Thái Lan. “Bán cho siêu thị mãi cũng chán, và vì muốn biết hoạt động bán lẻ như thế nào, thế là tôi mua luôn ba siêu thị,” Thành nói. “Có nghĩa tôi vừa cung cấp hàng, vừa là chủ”. Thành thuê nhân công gần 100 người, đa số là người Ba Lan.

Nhà hoạt động, tình nguyện viên

Nếu không có chiến tranh ở Ukraine, có lẽ Thành không có dịp để làm được nhiều việc cho cộng đồng Việt ở thủ đô Warsaw cũng như tại các thành phố khác của Ba Lan.

Từ Thứ Sáu, 25 Tháng Hai, ngay sau ngày Nga tấn công Ukraine, Thành đã có mặt tại cửa khẩu Zosin – một trong những cửa khẩu rất nhỏ, cách nhà anh gần 197 dặm. Từ Ba Lan sang Ukraine có 14 cửa khẩu, gồm 10 cửa khẩu lớn đi lại rất dễ dàng, còn bốn cửa khẩu nhỏ chỉ là những con đường mòn, ít người qua lại, trong đó có Zosin. Tuy nhiên lúc đó dòng người đổ về đây lại khá đông. Thành được biên phòng và cảnh sát Ba Lan tạo điều kiện đến ngay sát đường biên giới để cắm lều trại đón người tị nạn.

“Thấy Putin ‘chơi bẩn’, người dân Ba Lan rất căm nên họ đồng lòng giúp người Ukraine không chỉ bằng thực phẩm, vũ khí, mà còn mở rộng cửa đón người tị nạn vào, từ ngay ở biên giới cho đến từng gia đình trong thành phố,” Thành kể.

Hết chuyến hàng này đến chuyến hàng khác từ Cộng đồng người Việt gửi sang người dân Ukraine (ảnh: Phan Châu Thành) 

Ba Lan nhận ba triệu người tị nạn, trong tổng số hơn năm triệu người Ukraine phải chạy loạn khỏi quê hương. Tại Warsaw nơi có khoảng 1.8 triệu dân (tức khoảng 450,000 gia đình), mỗi ngày chính phủ Ba Lan nhận vào cả trăm ngàn người. Warsaw chỉ có 25,000 người Việt, nhưng tiếp nhận 3,000 người Việt từ Ukraine sang tị nạn. Rồi chính phủ kêu gọi ai có điều kiện thì tiếp đón người tị nạn về nhà, nhiều người hưởng ứng. Lúc đầu, Thành chần chừ vì ngại người lạ sống chung. Ngôi nhà của Thành vốn gồm tám người, vợ chồng anh và bốn đứa con, cùng cha mẹ vợ. Nhưng chị Huệ Chi, vợ anh, thuyết phục anh nhận giúp bà con trong cơn hoạn nạn. Thế là gia đình anh nhận luôn một lúc hai bà mẹ và bốn cháu nhỏ.

Huệ Chi là cánh tay mặt đắc lực của Thành, không chỉ kề vai sát cánh mà còn là người điều phối mọi chuyện từ giao dịch mua bán hàng hóa đến liên lạc tình nguyện viên chở hàng đi tiếp ứng. Lấy được hai bằng đại học cùng lúc: Kinh tế và Bách khoa, Huệ Chi cùng chồng điều hành công ty, và nuôi nấng bốn đứa con, tất cả đều ngoan và học giỏi.

Bạn bè và người quen đóng góp, nhờ Thành mua thực phẩm, vật dụng để chuyển ra biên giới giúp người tị nạn Ukraine. Thời gian đầu, anh dùng xe của công ty mình chuyển hàng. Sau đó, các tình nguyện viên người Ukraine sang tận Warsaw để nhận hàng cứu trợ. Đó là những tấn hàng mà Thành nhận được từ “mạnh thường quân” ở các nơi, trong đó có người chưa từng quen biết anh. Chương trình hỗ trợ người Việt do Thành cầm trịch thậm chí được chính quyền Ukraine chú ý. Bộ Thông tin và Liên lạc của Ukraine gửi thư chính thức gửi đến Cộng đồng người Việt, nhờ giúp đỡ cho Kharkiv, Sumy, Chernihiv, là những vùng trước kia có đông người Việt sinh sống. Họ cần các loại thực phẩm khô, nước uống, mì, bột…

Gia đình Phan Châu Thành hình chụp năm 2016. Thành và vợ đứng ở bìa phải (ảnh: Phan Châu Thành) 

Tính đến nay, Thành tổ chức được 27 chuyến xe với gần 200 palete, tương đương hơn 100 tấn hàng-thực phẩm sang Ukraine. Ngoài ra còn có gần chục chuyến tới ngày phải đi nhưng chưa đủ hàng, Thành lại lấy hàng ở công ty hoặc siêu thị của mình bù vào cho đủ. Trị giá những tấn hàng này không dưới $500,000, nhưng đó là do Thành mua được giá bán buôn, nếu tính giá bán lẻ, với nửa triệu USD không thể mua được ngần ấy hàng.

Không phải bây giờ Thành mới làm công tác thiện nguyện. Từ nhiều năm qua, anh cùng bạn bè hỗ trợ hệ thống cô nhi viện Vinh Sơn ở Việt Nam, với gần một ngàn em nhỏ. Anh đóng góp cho cô nhi viện từ bao gạo, đàn gà, đàn heo,… khoan giếng, sửa lò bánh mì, đến thành lập thư viện, phòng máy cho các cháu học. “Tôi cho rằng công việc thiện nguyện phải làm lâu dài, và phải đem lại kết quả nhất định,” Thành tâm sự. “Tương lai có thể tốt đẹp hơn thì sẽ đáng giá mọi đồng tiền, mọi công sức đổ vào. Lâu lâu nhận được tin từ các sơ, tôi lại có chút niềm vui khi biết tụi nhỏ vẫn ổn.”

Làm vì bổn phận

“Dân tộc Ba Lan cũng ‘chia năm, xẻ bảy’ nhưng trước thảm kịch chiến tranh, họ trở nên gắn kết với nhau, giống hệt thời Công Đoàn Đoàn Kết. 93% dân Ba Lan nói rằng họ ủng hộ Ukraine và chống Nga,” Thành cho biết. “Cộng đồng người Việt cũng thế. Trong tổng số 8,000 gia đình người Việt ở Warsaw, đợt này có 3,000 gia đình tham gia đóng góp trực tiếp. Khi chiến tranh chưa nổ ra, nếu có việc gì cần đóng góp, chỉ có khoảng vài trăm người tham gia là cùng.”

Nhưng Thành cho biết thêm, trong cộng đồng Việt cũng có phe “thân” Sứ quán Việt Nam, và phe “nổi loạn” – không chấp nhận sự chỉ đạo của Sứ quán, trong đó có Thành. Chống Nga, ủng hộ Ukraine và làm được việc, trang cá nhân của anh bắt đầu bị để ý. “Bọn ‘bò đỏ’ liên tục tấn công, trang Facebook của tôi bị đánh sập, nhưng hôm sau lại mở,” Thành cười kể. 75 ngày qua, Thành bị khóa tài khoản bốn lần, bị dọa “khóa miệng” từ ba đến 30 ngày, nhưng chỉ vài ngày sau, Thành lại xuất hiện. Lâu nhất là sáu ngày. Không thấy Thành “đưa tin”, mọi người nháo nhào lo lắng hỏi thăm, anh phải chuyển thông tin qua trang cá nhân của vợ để cập nhật thông tin kịp thời.

“Người Việt bị mất lòng tin. Cộng sản làm cho lòng tin con người nát bét, họ toàn nói một đàng làm một nẻo. Đó là sự thật, và tôi muốn chỉ cho mọi người thấy lòng tin vẫn ở đâu đấy, nó sẽ thể hiện khi có cơ hội.” Và cơ hội chính là lúc này. Với Thành, niềm tin quan trọng và đem lại sức mạnh để anh tiếp tục làm những gì anh cho là đúng.

Thư của Bộ Thông tin và Liên lạc của Ukraine gửi đến Cộng đồng người Việt, nhờ giúp đỡ cho Kharkiv, Sumy, Chernihiv 

“Sứ quán Việt bên Ba Lan muốn trừng trị, dằn mặt tôi, do tôi “đá vào nồi cơm” của họ. Tôi làm không vì tiền, không vì tiếng, mà vì bổn phận,” Thành nói. Khiêm tốn, Thành cho rằng mình chỉ là một phần rất nhỏ trong một bức tranh tổng thể. Anh kể: “Không có tình nguyện và đại đa số cộng đồng, một mình tôi không đủ sức, không làm được gì nên chuyện.

Thời gian đầu, các đội tình nguyện qua biên giới liên tục, ngày nào cũng có người đi, mang đồ ấm, lò sưởi, chăn, mền. Các chị còn nấu cháo nóng, làm cả chục ngàn bánh bì kẹp thịt mỗi ngày. Họ rất tuyệt vời. Những hy sinh của họ đã làm thay đổi suy nghĩ của tôi. Tôi làm thiện nguyện hơn chục năm qua, thấy cuộc đời nhiều thứ khốn nạn lắm. Nhưng giờ tôi suy nghĩ lại rồi, cảm thấy mình sai, và nhận ra rằng: Người tử tế vẫn nhiều hơn những tên khốn nạn.

Anh tâm sự, có lúc cảm thấy mệt mỏi, nhưng không cho phép mình ngừng nghỉ. Thành khẳng định: “Phải tiếp tục làm! Không đơn giản, nhưng chúng tôi không làm thì ai làm, khi chúng tôi có đủ điều kiện là sự hiểu biết, được đào tạo bài bản, có thực lực, tài chính, độc lập… Vâng, mọi thứ. Con người khác nhau là ở suy nghĩ, lời nói, việc làm và hiệu quả họ đem lại cho bản thân, gia đình, xã hội. Thế nên sự tử tế cần phải được bắt đầu từ lối suy nghĩ, trong giáo dục… Chỉ khi đó mới có được nền móng vững vàng. Và lúc đó tự nhiên sẽ có sự tôn trọng.”

Thành tin Ukraine sẽ chiến thắng. Trong những “bản tin” của mình, bao giờ Thành cũng kết bằng hai từ “Viva Ukraina” (Ukraine chiến thắng).

Thành đã đi qua hơn 50 quốc gia nhưng anh vẫn thấy Ba Lan là nơi thân thương nhất đối với mình. Anh chọn Ba Lan, không phải vì sự giàu có, phát triển, cũng không phải sự yên bình, tươi đẹp… mà “vì sự cố gắng để tốt đẹp hơn mà mình có thể nhìn thấy ở mọi góc đường.” Thành mong muốn tương lai và con cái anh tiếp tục ở trên mảnh đất này, nơi anh đã chọn và được giang tay đón. Thành tin rằng mình đã tìm được một mảnh đất lành.

Front Page

Tags: Nga, tin tức, Ukraine, Việt Nam